Fiscale gevolgen leiden wel/niet tot afzien vrijwillige opkoopregeling

In antwoord op Kamervragen heeft staatssecretaris Van Oostenbruggen onlangs aangegeven dat hij geen aanwijzingen ziet dat varkens- en melkveehouders vanwege fiscale gevolgen afzien van hun deelname aan de vrijwillige opkoopregeling. De BBB had hierover in de Tweede Kamer vragen gesteld omdat zij die signalen juist wel hadden opgevangen. Wanneer een veehouder meedoet aan de opkoopregeling, staakt hij zijn bedrijf, gaan er bedrijfsmiddelen naar het privévermogen en realiseert hij stakingswinst. Over de stakingswinst moet belasting worden betaald. In beperkte mate is het mogelijk op deze winst een fiscale faciliteit toe te passen.

 

Staking onderneming

Een deelnemer aan de opkoopregeling beëindigt in beginsel zijn ondernemingsactiviteiten. Door deze beëindiging moet het verschil tussen de waarde in het economisch verkeer en de fiscale boekwaarde van de bedrijfsmiddelen (de stille reserves) tot de belastbare winst uit onderneming worden gerekend. De staatssecretaris stelt vast dat dit geldt voor zowel agrariërs als andere ondernemers in de inkomstenbelasting. Voor agrariërs geldt voorts specifiek, aldus de staatssecretaris, dat het verschil tussen de boekwaarde en de waarde in het economische verkeer bij agrarische bestemming van grond die tot de staking van de onderneming in het de landbouwonderneming werd gebruikt, onder voorwaarden is vrijgesteld door de landbouwvrijstelling. Deze vrijstelling is echter niet van toepassing op de bedrijfswoning en bijbehorende ondergrond.

Onder zeer beperkende voorwaarden is het mogelijk de behaalde winst als het ware te reserveren en die winst binnen een periode van 12 maanden na staking te herinvesteren in een andere ondernemingsactiviteit.

De staatssecretaris heeft onderzocht wat het fiscale patroon is van agrarische ondernemingen die in 2022 zijn gestaakt. Hij trekt vervolgens de conclusie dat agrarische ondernemingen die deelnemen aan de opkoopregeling gemiddeld genomen een gelijkend financieel profiel hebben aan de agrarische ondernemingen die eerder (gedeeltelijk) zijn gestaakt. Daarmee zijn ook de belastingaanslagen waarmee zij worden geconfronteerd bij staking, naar verwachting niet wezenlijk anders dan de belastingaanslagen van agrariërs die eerder hun onderneming (gedeeltelijk) staakten. En dus is er geen reden voor een bijzondere behandeling voor deelnemers aan de opkoopregeling.

Afzien deelname

Op de uitdrukkelijke vraag naar de gevolgen van deze belastingheffing bij staking geeft de staatssecretaris het antwoord dat hem geen signalen bekend zijn dat agrariërs in de knel komen bij deelname aan een vrijwillige opkoopregeling en zij er derhalve van afzien. De fiscale wetgeving biedt volgens hem in het algemeen verschillende faciliteiten die invloed hebben op de fiscale afrekening bij bedrijfsbeëindiging. Mede daarom is in 2024 de herinvesteringsreserve (HIR) in bepaalde situaties verruimd.

Tegemoetkoming

In de Kamervragen wordt de staatssecretaris gevraagd of hij bereid is de stakende agrariërs tegemoet te komen? Als dooddoener merkt de staatssecretaris op dat fiscale belemmeringen zeker niet wenselijk zijn bij de opkoopregeling. Daarom dus is de regeling van de herinvesteringsreserve verruimd. De reserve kan worden afgeboekt op een investering in een andere onderneming ingeval de staking van (een gedeelte van) de onderneming het gevolg is van overheidsingrijpen. Maar voor andere verruimingen ziet de staatssecretaris echter geen redenen en/of mogelijkheden. Hij ziet ook geen reden om een bijzondere betalingsregeling in het leven te roepen. Wanneer een agrariër tegen een betalingsprobleem aanloopt – door de overboeking van ondernemingsvermogen naar privévermogen en de daaruit voortvloeiende belastingheffing – kan hij, net als iedere ondernemer, een verzoek om uitstel van betaling bij de belastingdienst indienen. Een dergelijk verzoek wordt meestal gehonoreerd.

Politiek en praktijk

De vraag is nu of de politieke beleving aansluit bij de praktijk in het veld? Uit eigen ervaring is mij bekend dat zeker de fiscale claim op de bedrijfswoning een flink obstakel is. De woning gaat van het ondernemingsvermogen naar het privévermogen en wordt een burgerwoning. Daar kan een hele forse belastingclaim uit voortvloeien. Waarvoor, als er geen verhuizing plaatsvindt,  niemand geld op tafel legt! Als er dan niet genoeg liquide middelen aanwezig zijn, of de aanwezige liquide middelen hard nodig zijn voor andere doeleinden, dan leidt dit in de praktijk echt tot het afzien van deelname.

mr. Erik Marcus RB- Remie Fiscaal Juridisch Adviesbureau B.V. – Uden
e.marcus@remie.nl